To jest archiwum! Aktualna strona znajduje się pod adresem: www.informacjapubliczna.org

Prawo do informacji publicznej i jego realizacja są filarem sprawnie działającego państwa demokratycznego. Umożliwiają bowiem obywatelom i obywatelkom realizację ich pozostałych praw publicznych. Obowiązujące w Polsce regulacje prawne dotyczące dostępu do informacji publicznej, nawet jeżeli są właściwe, nie są w pełni realizowane. Praktyka pokazuje, że brak jednolitej interpretacji przepisów ustawy oraz procedur dalszego postępowania w przypadku nieotrzymania informacji, czy też, w niektórych okolicznościach, otrzymania odmowy udostępnienia informacji powoduje rzeczywiste nieudostępnianie informacji publicznej. Przyczynami takiej sytuacji są m.in. niejednoznaczność przepisów ustawy (ustawa o dostępie do informacji publicznej z 6 września 2009) i różna ich interpretacja przez sądy. Problemem pozostaje również opieranie się wyłącznie na przepisach ustawowych i odchodzenie od ducha Konstytucji RP, w której najsilniej są zaznaczone prawa obywatelskie. Do sądów trafiają duże ilości spraw, stosunkowo podobnych. To generuje koszty, a czasem sama decyzja o sądowym rozstrzyganiu sprawy, jest dla wnioskodawców trudna do podjęcia.

Polskie prawo spełnia natomiast prawie wszystkie standardy, które dyskutowane są na świecie. Justice Initiative stworzyło w szerokich konsultacjach dekalog założeń, którym powinno odpowiadać prawo do informacji. Wymieniane są tam następujące zasady:

1. Prawo do informacji jest prawem każdego.
2. Jawność jest zasadą, a tajemnica wyjątkiem.
3. Do udzielania informacji zobowiązane są wszystkie instytucje publiczne.
4. Procedury powinny być szybkie, bezpłatne i łatwe.
5. Urzędnicy powinni udzielać pomocy wnioskodawcom w dotarciu do informacji.
6. Odmowa musi być uzasadniona.
7. Interes publiczny powinien mieć zawsze pierwszeństwo przed tajnością.
8. Konieczne jest zapewnienie możliwości odwołania się od negatywnej decyzji.
9. Instytucje publiczne powinny aktywnie upowszechniać informację.
10. Prawo do informacji powinno być strzeżone przez niezależną instytucję.

W zasadzie jedynym standardem, którego nie pozwala spełnić polska legislacja jest punkt 10 – czyli niezależna instytucja stojąca na straży prawa do informacji. Jednak w praktyce i inne punkty nie są wypełniane. Podczas panelu chcemy się zastanowić czy powołanie niezależnej instytucji jest warte wypróbowania.

Zwolennicy tego rozwiązania podnoszą kwestię sporadyczności spraw dotyczących prawa do informacji w polskich sądach. W efekcie, chociaż faktycznie to właśnie orzecznictwo ukształtowało rozumienie prawa do informacji, wiele wyroków sądowych zaprzecza istocie tego prawa. Wielu sędziów bowiem zetknie się z takimi sprawami tylko raz w swoim życiu. Nie będą więc w stanie orzekać tak samo, jak ktoś kto posiada rozległą wiedzę na ten temat.

Innym argumentem jest tzw. dualizm procedury odwoławczej od decyzji odmownych, który skutkuje w niektórych sytuacjach odwołaniem się do dwóch sądów w przypadku jednej odmowy o udostępnienie informacji publicznej. Ponadto uwzględnić należy, iż w większości spraw właściwe są sądy powszechne, które wiązać się mogą z kosztami oraz długością postępowania, co w efekcie prowadzi do naruszenia zasady aktualności udostępnianej informacji.
 
Tym samy wydaje się, że w wielu wypadkach instytucja Rzecznika Prawa do Informacji bądź Komisji Prawa do Informacji mogłaby być rozwiązaniem problemu. Mogłaby ona służyć do rozstrzygania spraw, wydawania interpretacji, powoływania biegłych, badania spraw kiedy należałoby wejść do instytucji i sprawdzić czy faktycznie nie posiada ona informacji, o której tak właśnie twierdzi.

Przeciwnicy tego rozwiązania będą obawiać się upolitycznienia, uważać że to kolejny urząd z nadmiarem spraw.

Sprawa jednak wydaje się warta przynajmniej zastanowienia. Zwłaszcza że Słowenia, która miała podobne prawo do naszego takie rozwiązania wprowadziła po kilku latach obowiązywania ustawy. Istnieją one też w wielu krajach, z których doświadczeń być może warto skorzystać.
 
Proponujemy zatem by niniejszy panel był pierwszym etapem dyskusji o takiej instytucji. Na razie chcemy się zapoznać z doświadczeniami światowymi. Potem przyjdzie czas na rozważania czy na pewno, jaki zakres kompetencji i jak wybierać (oczywiście jeśli wyjdzie na to, że warto iść w tym kierunku). Wydaje się jednak, z chyba warto zainteresować się takim rozwiązaniem.

Więcej informacji o panelu w załączniku (do pobrania tutaj).

Informacje o kongresie zamieszczane są na stronie: http://www.kongres.ofop.eu/

Informacje o kongresie można znaleźć również na portalu wp.pl:

http://wiadomosci.wp.pl/kat,1347,title,Zbliza-sie-Kongres-Praw-Obywatelskich,wid,12066339,wiadomosc.html?ticaid=19d0