To jest archiwum! Aktualna strona znajduje się pod adresem: www.informacjapubliczna.org

Jako obywatele Unii Europejskiej musimy interesować się stopniem przejrzystości funkcjonawania jej instytucji. Zachęcamy do podpisania apelu i tym samym wyrażenia sprzeciwu przeciwko ograniczaniu jawności działania UE. Chęć złożenia podpisu prosimy przesłać na adres dip@lgo.pl, podając nazwę organizacji, przesylając jej logo oraz imię i nazwisko osoby ją reprezentującej. Apel można też podpisać jak obywatel/ka, wysyłając na adres dip@lgo.pl imię i nazwisko oraz ewentualnie nazwę instytucji z którą są państwo związani. Podpisy zbieramy do niedzieli 25 marca do godziny 20.00.

A oto treść apelu:

My, niżej podpisani wzywamy aby w ramach zmian rozporządzenia 1049/2001  uwzględniono 20 następujących uwag, które zagwarantują,  że wszelkie zmiany będą miały za cel wzmocnienie prawa dostępu do dokumentów unijnych, jak określa to art. 15 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej lub, przynajmniej  nie dopuszczą do ograniczenia obecnego prawa dostępu do dokumentów.

1. Każdy ma prawo do informacji: Wzywamy aby każdy, niezależnie od narodowości lub miejsca zamieszkania, posiadał prawo dostępu do dokumentów unijnych.   

2. Pełen zakres instytucjonalny: Zgodnie z Traktatem, prawo dostępu do dokumentów powinno odnosić się do wszystkich dokumentów instytucji, organów, urzędów i agencji UE. Choć Traktaty polizbońskie nie przewidują takiej możliwości, wskazane by było gdyby prawo obejmowało również  inne niż administracyjne funkcje  Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Trybunału Sprawiedliwości UE.

3. Kompleksowa definicja dokumentu: Apelujemy o prostą, a jednocześnie szeroką definicję dokumentu zgodną z brzmieniem art. 15 Traktatu, który przesądza o "prawie dostępu do dokumentów instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, niezależnie od ich formy" i który nie zawiera żadnych dalszych dookreśleń, ani ograniczeń. Nasza propozycja jest następująca:"" dokument "oznacza wszelkie treści, niezależnie od sposobu ich utrwalenia".

Ponadto zgodne ze standardem otwartego rządu, który jest obecnie promowany przez Komisję, powinien zostać wprowadzony wymóg mający na celu zapewnienie dostępu do dokumentów w otwartym, nadającym się do odczytu maszynowego formacie, wolnych od ograniczeń praw autorskich i bez ograniczeń dotyczących ich ponownego wykorzystania.

4. Test nadrzędnego interesu publicznego powinien być stosowany do wyłączeń: Wzywamy aby  rozporządzenie 1049/2001 zmieniono w ten sposób, aby wszystkie wyłączenia dostępu podlegały  ocenie na podstawie testu interesu publicznego.  Wzywamy do wprowadzenia nowego przepisu, który przewiduje, że interes publiczny na rzecz udostępnienia jest zawsze ważniejszy od wszelkich potencjalnych szkód spowodowanych przez publikację informacji gdy żądany dokument dotyczy, między innymi, ochrony praw podstawowych i praworządności, należytego zarządzania środkami publicznymi, lub prawa do życia w zdrowym środowisku oraz emisji do środowiska.
Obecnie, ograniczenia dostępu ze względu na bezpieczeństwo publiczne, obronę narodową i sprawy wojskowe, stosunki międzynarodowe, politykę finansową, monetarną czy ekonomiczną polityki Wspólnoty lub Państwa Członkowskiego, oraz prywatność i integralność jednostki nie podlegają testowi interesu publicznego. Naszym zdaniem powinny podlegać.

5. Nie dla wyjątków generalnych: Nie uważamy, że wyjątki generalne są zgodne z określonym w Traktacie prawem dostępu do dokumentów. Dlatego wzywamy do odrzucenia propozycji usunięcia z zakresu prawa dostępu do dokumentów całego zbioru informacji takich jak dokumenty składane do sądów przez osoby fizyczne lub prawne lub dokumenty zawierające informacje zgromadzone lub uzyskane od osób fizycznych lub prawnych osób w trakcie postępowań prowadzonych przez UE.   

6. Wyłączenia dostępu ze względu na porządek publiczny i bezpieczeństwo narodowe powinny być zgodne z międzynarodowymi standardami: Ograniczenie ze względu na ochronę porządku publicznego (public safety / ordre publique) powinno podlegać testowi nadrzędnego interesu publicznego i nie powinno być interpretowane również jako bezpieczeństwo narodowe Państw Członkowskich.

Bezpieczeństwo narodowe jest odrębnym pojęciem prawa międzynarodowego, które częściowo określone przez istniejący już przepis odwołujący się do "obrony i spraw wojskowych"; każde przeformułowanie należy zatem starannie dookreślić. To również powinno być przedmiotem testu nadrzędnego interesu publicznego.

7. Porady prawne: tylko uzasadnione wyjątki: Wzywamy aby obecne ograniczenia dostępu do informacji na temat porad prawnych były zniesione bądź, w przypadku gdyby miały zostać zachowane, by interpretowano je wąsko. Byłoby to zgodne z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, a także określonym w Traktacie wymogiem przejrzystości procesu legislacyjnego.

Zwracamy uwagę, że, że porady prawne nie są uwzględnione w gronie dozwolonych ograniczeń dopuszczonych przez Konwencję Rady Europy o dostępie do oficjalnych dokumentów i dostęp do nich może być chroniony na podstawie innych ograniczeń (np.: ochrona procesu decyzyjnego i ochrona postępowania sądowego).   

Funkcjonowanie Unii Europejskiej ma bardzo szczególny charakter i oparcie rozstrzygnięć na poradach prawnych jest w większości, jeśli nie we wszystkich przypadkach, podstawą do wydania decyzji. Stąd, obywatele powinni, poza wyjątkowymi sytuacjami, mieć dostęp do tych opinii w celu rozliczania instytucji UE z ich działań.

8. Nie dla rozszerzenia ograniczeń w stosunku do procesu podejmowania decyzji: Apelujemy o odrzucenie poprawek zaproponowanych przez Komisję i Parlament w zakresie ograniczeń w dostępie do procesu podejmowania decyzji. Propozycja Komisji zachęca do nieudostępniania  dokumentów nawet po zakończeniu procesu decyzyjnego, podczas gdy propozycja Parlamentu wydaje się, nie zauważać, że takie działanie może być możliwe, Obydwie propozycje kolidują z potrzebą rozpatrywania każdego przypadku w oparciu o rozważenie czy ujawnienie danych informacji spowoduje szkodę.

Apelujemy również do odrzucenia proponowanych przepisów odrębnych dotyczących procedur naboru pracowników (Komisja) oraz zamówień publicznych (Parlament), jako, że są one niepotrzebne, gdyż są już objęte ograniczeniem ze względu na proces podejmowania decyzji.

Jesteśmy szczególnie zaniepokojeni każdą propozycją rozszerzenia ograniczenia ze względu na proces podejmowania decyzji, która mogłaby spowodować odmowę dostępu do informacji niezbędnych do wykrycia zjawiska konfliktu interesów lub w celu umożliwienia społeczeństwu monitorowania wydatkowania środków publicznych.   

9. Należy wyważyć między ochroną prawa do prywatności i ochroną danych osobowych, a prawem dostępu do dokumentów: Wzywamy aby Rozporządzenie 1049/2001 opierało się na brzmieniu, które odzwierciedla fakt, że prawo dostępu do dokumentów jest obecnie uznawane za prawo podstawowe zgodnie z art 15 Traktatu.  W związku z tym musi być ono traktowane na równi z  prawem do życia prywatnego (art. 7 Karty Praw Podstawowych) i ochroną danych osobowych (art. 16 Traktatu).   

Powinny odbyć się konsultacje z Europejskim Inspektorem Ochrony Danych Osobowych aby zapewnić, że każde nowe brzmienie umożliwi zagwarantowanie odpowiedniej równowagi między tymi dwoma prawami, a jednocześnie będzie zawierać odpowiednie zabezpieczenia przetwarzania danych osobowych. Należy zagwarantować społeczeństwu dostęp do informacji o funkcjonariuszach publicznych i innych osobach, które w ramach swoich kompetencji podejmują działania w sprawach Unii Europejskiej.

10. Nie dla prawa veta przez Państwo Członkowskie: Popieramy procedurę konsultacji z państwami członkowskimi w sprawie udostępnienia dokumentu, ale wzywamy do podjęcia rozwiązań, które nie pozwalają na zastosowanie prawa veta przez Państwo sprzeciwiające się udostępnieniu informacji. Ponadto, odmowa dostępu do dokumentów musi być oparta tylko o ograniczenia przewidziane w rozporządzeniu 1049/2001 po zastosowaniu testu interesu publicznego, a nie wynikać z prawodawstwa Państwa Członkowskiego.

11. Jak najkrótsze terminy udostępnienia informacji: Wzywamy do odrzucenia wniosku o przedłużenie terminu na rozpatrzenie wniosku potwierdzającego z 15 dni do 30 dni roboczych. Wspieramy wprowadzenie dodatkowych 5 dni roboczych na konsultacje z państwami członkowskimi i innymi podmiotami podczas wstępnego rozpatrywania wniosku. Poza tym, wzywamy do odrzucenia jakiejkolwiek innej propozycji wydłużenia terminów.   

12. Jednolity interfejs dla rejestru dokumentów: Popieramy propozycję, aby w celu ułatwienia dostępu przez obywateli stworzyć jednolity interfejs dla rejestru dokumentów.

13. Dostosowanie do Konwencji z Aarhus : Popieramy propozycję dostosowania rozporządzenia 1049/2001 do brzmienia Konwencji z Aarhus o dostępie do informacji dotyczących środowiska. Zagwarantuje to, że wszystkie wnioski o dokumenty zawierające informacje o środowisku będą rozpatrywane zgodnie z duchem Konwencji zapewniającym jak najpełniejszy dostęp oraz potwierdzenie, że istnieje nadrzędny interes publicznym w udostępnianiu informacji na temat emisji do środowiska.   

Wspieramy wprowadzenie do rozporządzenia 1049/2001 nowego ograniczenia, który przewiduje częściową odmowę udostępnienia informacji, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony środowiska, na przykład odnośnie miejsc lęgowych rzadkich gatunków.

14. Własność intelektualna: Wzywamy do odrzucenia wniosku, aby dodać dodatkowy przepis informujący, że "istniejące przepisy dotyczące praw autorskich" mogą stanowić podstawę do odmowy udostępnienia kopii dokumentów. Prawo własności oraz ochrony własności intelektualnej ustanowione w artykule 16 Karty Praw Podstawowych jest już odpowiednio zabezpieczone przepisem chroniącym "interesy handlowe osoby fizycznej lub prawnej, w tym własności intelektualnej".   

Jeśli zaś chodzi o informacje wytwarzane  przez instytucje UE lub ze środków publicznych to nie powinno być w stosunku do nich żadnych ograniczeń w dostępie lub ponownym wykorzystaniu.

15. Dokumenty zawierające informacje niejawne powinny zostać poddane przeglądowi po otrzymaniu wniosku: Popieramy propozycję powiązania rozporządzenia 1049/2001 z zasadami utajniania dokumentów, które zostały niedawno przyjęte bez większej debaty publicznej.

Wzywamy aby rozporządzenie 1049/2001 stanowiło, że za każdym razem gdy wniosek dotyczy informacji niejawnych, była dokonywana ocena, której celem będzie ustalenie, również w oparciu o zasadę nadrzędnego interesu publicznego, czy w momencie otrzymania wniosku istnieją przesłanki do odmowy dostępu.   

16. Urzędnicy ds. udostępniania informacji : Popieramy propozycję wprowadzenia do rozporządzenia 1049/2001 wymogu, aby każdy organ UE powołał stanowisko ds. udostępniania informacji. Nie tylko przyczyni się to do zwiększenia przestrzegania prawa do informacji, ale może się również wpłynąć na wzrost efektywności zarządzania informacją w instytucji publicznej.   

Zwracamy uwagę, że nie istnieje potrzeba utworzenia zupełnie nowego stanowiska, ponieważ wiele jednostek posiada już pośród swoich pracowników kogoś odpowiedzialnego za dostęp do dokumentów, w przypadku tych jednostek, które nie posiadają takich pracowników mogą one przekazać działania związane z dostępem osobom odpowiedzialnym za ochronę danych.

17. Przejrzystość budżetu i organizacji: Popieramy propozycję  włączenia do rozporządzenia 1049/2001 zasady aktywnego udostępniania informacji publicznych z uwzględnieniem obowiązku publikowania podstawowych informacji na temat działań podejmowanych przez instytucje UE oraz wykorzystania przez nie środków publicznych.

18. Publikowanie dokumentów związanych z procesem legislacyjnym: Popieramy propozycję praktycznego spełnienia wymogu Traktatu Lizbońskiego, określającego że "Parlament Europejski i Rada zapewniają publikację dokumentów dotyczących procedur
prawodawczych".

Zgodnie z propozycją Parlamentu, powyższa zasada powinna zawierać, co najmniej, obowiązek publikowania: dokumentów dotyczących programów legislacyjnych, wstępnych konsultacji społecznych, ocen skutków i wszelkich innych dokumentów związane z procesem legislacyjnym, a także dokumentów związanych z realizacją z wdrażaniem prawa UE, w sposób przyjazny dla użytkownika na ujednoliconej, centralnej dla wszystkich instytucji stronie, jak również powinny być publikowane w specjalnej serii elektronicznego Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej.   

19. Przejrzysty proces legislacyjny dotyczy również dokumentów roboczych: Popieramy propozycję wprowadzenia wymogu publikowania na stronie internetowej informacji dotyczących materiałów służących  przygotowaniu procesu legislacyjnego w sposób pozwalający na odtworzenie pełnego procesu. Taka propozycja jest zgodna z wyrażoną w Traktacie zasadą przejrzystego i otwartego procesu legislacyjnego.    

20. Nie dla uprzywilejowanego dostępu dla celów badawczych: Odrzucamy propozycję Parlamentu aby umożliwić uprzywilejowany dostęp do informacji dla celów badawczych, do których dostęp w innych przypadkach podlegałby ograniczeniu

Taki przepis jest sprzeczny z podstawowymi standardami dostępu informacji dla każdego i może stanowić próbę wprowadzenia tylnymi drzwiami wymogu uzasadnienia wniosku przez obywateli kim są, dlaczego chcą informacji oraz co zamierzają z nią zrobić.   

Taki przepis byłby bardzo trudny do zastosowania w praktyce w sposób, który nie dyskryminowałby wnioskodawców: W jaki sposób urzędnik UE miałby określić, czy ktoś jest badaczem, czy nie? Jeśli uważa się, że naukowcy to również badacze to gdzie zostanie określona granica: czy będą to również doktoranci lub osoby piszące pracę magisterską? A co jeśli naukowcy, którzy otrzymali dostęp do tych informacji przejdą do pracy w biznesie lub III sektorze? Czy nadal będą mieć dostęp do tych informacji, oraz co by mieli zrobić z pozyskaną już wiedzą? Czy dziennikarze będą również kwalifikowani jako badacze - a jeśli tak, to jak będzie sytuacja blogerów i dziennikarzy obywatelskich?   

Istnieją również wątpliwości do jakiego typu informacji stosowany będzie ten przepis: gdyby rozporządzenie 1049/2001 było stosowane prawidłowo, to jedynie niewielka ilość informacji,  podlega ograniczeniom, ponieważ ich ujawnienie mogłoby w sposób uzasadniony spowodować zagrożenie dla interesu publicznego. Wątpliwe jest, czy informacje te powinny być dostępne dla "badaczy" za pomocą regulacji określających dostęp do dokumentów. Jeżeli istnieją powody dla których należałoby przyznać osobom prowadzącym badania dostęp do tych kategorii informacji, to należy to uczynić za pośrednictwem innych przepisów niż tych, które regulują prawo dostępu do dokumentów.   

Wzywamy Komisję, Radę i Parlament Europejski i wszystkie państwa członkowskie do wzięcia tych punktów pod uwagę podczas przeglądu rozporządzenia 1049/2001.
Wzywamy wszystkie strony do współpracy, której celem będzie osiągnięcie konsensu gwarantującego, że nowa wersja rozporządzenia 1049/2001 będzie zgodna określoną w Traktacie zasadą dostępu do dokumentów.   
Jeśli taki konsensus okaże się niemożliwy, wzywamy do zmiany obecnego rozporządzenia w celu uwzględnienia wprowadzonego po szczycie w Lizbonie traktatowego obszaru instytucjonalnego, odnoszącego prawa dostępu do informacji do wszystkich unijnych instytucji, organów, urzędów i agencji. Wzywamy również do bieżącego przeglądu wdrożenia rozporządzenia w toku udostępniania informacji członkom społeczności europejskiej.