To jest archiwum! Aktualna strona znajduje się pod adresem: www.informacjapubliczna.org

WOLNOŚĆ I JAWNOŚĆ IDĄ W PARZE

W tym roku – 2009 – Polska i cała Europa Środkowa i Wschodnia upamiętniają wydarzenia, które zapoczątkowały nowy etap w historii naszej części świata. 20 lat temu upadały kolejno totalitarne władze – jak kostki domina, które symbolicznie przewrócił Lech Wałęsa w czasie obchodów 4 czerwca w Gdańsku. Zniewolone społeczeństwa wywalczyły wolność i niezależność rozpoczynając w swoich państwach budowę demokracji.

Kilkadziesiąt organizacji obywatelskich w Polsce połączyło siły i rozpoczęło inicjatywę Razem’89 (http://www.razem89.pl) zapraszając Polki i Polaków do świętowania dwudziestej rocznicy przemian. Bo rzeczywiście jest co świętować. To dzięki wydarzeniom roku 1989, te organizacje i kilkadziesiąt tysięcy innych, a także kilka milionów obywatelek i obywateli, mogą brać udział w życiu publicznym. Taka wolność przez kilka powojennych dziesięcioleci wydawała się nieosiągalna, a  w czasie obrad Okrągłego Stołu stanowiła jeden z trzech głównych postulatów opozycji.

Po 1989 roku zostały zmienione praktycznie wszystkie instytucje życia publicznego, ekonomicznego i społecznego. Oczywiście w wielu sferach stare, nieoficjalne obyczaje i struktury będą jeszcze trwały kolejne kilkadziesiąt lat. Wolność stowarzyszania się daje nam jednak możliwość niezależnego wpływania i walczenia o to, aby zmiana formalna nie była fikcją. Do realizacji idei demokratycznej dąży także nasze Stowarzyszenie, którego misją jest praca na rzecz zapewnienia każdej osobie wiedzy o tym, jak działa władza publiczna.

Świętujemy rocznicę pod hasłem „20 lat wolności i jawności”, bo bez prawa do informacji:

• nie zaszłyby autentyczne przemiany demokratyczne;
• nie rozwinęłaby się wolność słowa, ponieważ obywatele nie znaliby faktów na podstawie których mogą budować i głosić swoje opinie;
• nie rozwinęłaby się wolna prasa, bo dziennikarze nie wiedząc, nie mieliby o czym pisać.
• nie byłoby wolnych wyborów, bo bez wiedzy o faktycznych dokonaniach nie można rozliczyć dotychczasowych rządzących;
• nie byłoby współdziałania, bo ludzie by sobie nie ufali.

Jawność życia publicznego stanowi zatem warunek wstępny realizacji wielu wolności, które są dla nas oczywistą zdobyczą przemian ostatniego dwudziestolecia. Nie bez powodu głasnost' (czyli jawność) stanowiła początkowo główny element reform Michaiła Gorbaczowa w ZSRR. Publikowanie informacji dotyczących sytuacji politycznej i gospodarczej Związku Radzieckiego doprowadziło do niezadowolenia społecznego i konieczności podjęcia kolejnych kroków na rzecz zmiany. W Polsce pierwsze działanie jakie podjęli opozycjoniści zwolnieni z więzień w 1986 roku w wyniku amnestii, polegało na stworzeniu działających jawnie struktur w ramach podziemnej Solidarności. Był to początkowo jedyny sygnał jaki opozycja mogła dać społeczeństwu – nie mając realnej możliwości wpływania na zmiany, pokazywała jednak że wciąż poszukuje rozwiązania polskich problemów. Nie dawała też władzy zapomnieć o swoim istnieniu. Jawność działania władz publicznych była także jedną z pierwszych zasad, którymi kierowały się sądy w wolnej już Polsce. Jeszcze przed wprowadzeniem nowej Konstytucji RP orzekano zgodnie z ratyfikowaną przez Polskę, Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, której artykuł 10 mówi o tym, że każdy ma prawo wolności wyrażania opinii; prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe (...).

Wartość zasady jawności w życiu publicznym powinna być zatem bezdyskusyjna. I chyba nikt oficjalnie nie odważy się przeciw niej wystąpić. W rzeczywistości jednak wiele informacji jest przed nami ukrytych, a próby uzyskiwania informacji traktowane są jak zamach na podstawę funkcjonowania władzy z jej kulturą tajności. Politycy zawłaszczyli informację i ujawniają tylko to, co dla nich wygodne. Urzędnicy często zapominają o zasadzie swojej odpowiedzialności przed obywatelkami i obywatelami, traktując udzielanie informacji jak zło konieczne i utrudniając jej otrzymywanie. Zdarza się często, że sędziowie wojewódzkich sądów administracyjnych lekceważą skargi obywateli dotyczące nie udzielania  informacji. Dochodzenie prawa do informacji przed sądami nie jest łatwe i szybkie.

Obecnie, na poziomie faktycznej realizacji zasady jawności nie zawsze udaje się odnosić sukcesy. Dużo lepiej dzieje się na poziomie prawa. Istnieją konstytucyjne i ustawowe gwarancje dostępu do informacji publicznej. Organy państwowe wprowadzają szereg rozwiązań organizacyjnych ułatwiających obywatelkom i obywatelom dotarcie do informacji.  Urzędnicy są szkoleni, a tematyka przejrzystości administracji nie schodzi z listy rządowych priorytetów. Skoro tak wiele udało się osiągnąć przez dwadzieścia lat, to może od faktycznej zmiany – idealnego funkcjonowania zasady jawności, która jest celem naszych działań – dzieli nas niewiele? Taką nadzieją żyjemy i jak co roku przystępujemy do organizowania święta jawności – Tygodnia Informacji Publicznej. W tym roku pod hasłem – 20 lat wolności i jawności.

 
Co będzie się działo:

Tydzień Informacji Publicznej rozpocznie się 28 września. Tego dnia organizacje z całego świata, zajmujące się prawem do informacji, zdecydowały się obchodzić Międzynarodowy Dzień Prawa do Wiedzy. My będziemy świętować do 4 października.

Program obchodów:

W ramach tegorocznych obchodów opublikowana zostanie nowa strona Pozarządowego Centrum Dostępu do Informacji Publicznej www.informacjapubliczna.org.pl.

28 września 2009 r.

Udostępnienie internetowego kursu z prawa do informacji i procedur dostępu do informacji publicznej na stronie www.informacjapubliczna.org.pl

28 września – 5 października

- otwarte szkolenia dla każdej osoby, która chce wiedzieć jak korzystać ze swojego prawa do informacji:

• Skarżysko Kamienna,
• Szczecin,
• Krosno,
• Oświęcim,
• Morąg. 

Szkolenia są bezpłatne, na każde z nich przyjmujemy maksymalnie 20 osób.

Kontakt w sprawie szkoleń: Barbara Klimek (mail: barbara.klimek@lgo.pl, tel. 022 844 73 55).

28 września – 5 października

Publikowanie artykułów na temat prawa do informacji publicznej i raportów z monitoringu na stronie www.informacjapubliczna.org.pl

28 września – 5 października

Pojawianie się artykułów w mediach lokalnych i ogólnopolskich wspólnie z nami obchodzących Tydzień Informacji Publicznej – to przecież także ich święto.

Październik 2009

Opublikowanie na stronie www.informacjapubliczna.org.pl konspektu lekcji z zakresu prawa do informacji dla nauczycieli.